PCV2 trên heo: tác động đến năng suất, thách thức đồng nhiễm và giải pháp kiểm soát toàn diện

Porcine circovirus type 2 (PCV2) là một trong những tác nhân gây bệnh quan trọng nhất trong ngành chăn nuôi heo hiện đại. Đây không phải là một bệnh đơn lẻ mà là một nhóm hội chứng lâm sàng có thể xuất hiện ở nhiều giai đoạn trong chu kỳ sản xuất và ảnh hưởng đến nhiều chức năng sinh lý của heo. Thuật ngữ “bệnh liên quan đến PCV2 (PCV2-associated disease)” bao gồm: bệnh hệ thống (PCV2-SD), nhiễm cận lâm sàng (PCV2-SI), rối loạn sinh sản (PCV2-RD), phức hợp bệnh hô hấp ở heo (PCV2-PRDC) và ít gặp hơn: hội chứng còi cọc sau cai sữa (PMWS) hoặc hội chứng viêm da – thận (PDNS).

Mỗi biểu hiện bệnh này đều có thể làm giảm hiệu quả sản xuất, có thể là có thể gây thiệt hại rõ rệt trong thời gian ngắn hoặc gây những tổn thất âm thầm kéo dài, khó nhận thấy ngay lúc đầu. Mức độ biểu hiện lâm sàng phụ thuộc vào nhiều yếu tố: tuổi heo, tình trạng miễn dịch, thời điểm phơi nhiễm với virus, và áp lực nhiễm trong trại.

Một trong những thách thức lớn nhất của bệnh liên quan đến PCV2 là khả năng phối hợp với các tác nhân gây bệnh khác. Virus này hiếm khi xuất hiện đơn lẻ: sự tương tác với PRRSV hoặc vi khuẩn như Mycoplasma hyopneumoniae có thể làm bệnh nặng hơn, tăng tình trạng viêm hệ thống và giảm năng suất đáng kể. Các tình trạng đồng nhiễm này làm suy giảm đáp ứng miễn dịch, kéo dài thời gian nhiễm bệnh và trong nhiều trường hợp còn làm tăng tải lượng virus trong đàn.

Trong các trường hợp nhiễm phi lâm sàng, mối đe dọa diễn ra âm thầm nhưng vẫn gây thiệt hại. Dù heo không biểu hiện triệu chứng rõ ràng, virus vẫn ảnh hưởng đến chuyển hóa thức ăn, tăng trọng và trọng lượng xuất bán. Nghiên cứu cho thấy chỉ một mức giảm nhẹ ở chỉ tiêu tăng trọng trung bình ngày (ADG) nếu kéo dài suốt cả chu kỳ nuôi, cũng có thể dẫn đến thiệt hại kinh tế đáng kể. Ngoài ra, nhiễm phi lâm sàng tạo điều kiện cho virus tiếp tục lưu hành trong trại, duy trì phơi nhiễm liên tục và gây khó khăn cho chiến lược kiểm soát.

Sự đa dạng di truyền của PCV2 và khả năng tiến hóa nhanh khiến việc kiểm soát virus trở nên phức tạp hơn, vì PCV2 có tỷ lệ đột biến tương đương nhiều virus RNA, tạo điều kiện cho sự xuất hiện của các biến thể có lợi thế thích nghi. Hiện tại, genotype PCV2d đã trở thành chủng chiếm ưu thế ở hầu hết các khu vực trên thế giới, thay thế các genotype trước đây (a và b) và thường liên quan đến các ca bệnh có độc lực cao hơn. Sự tiến hóa kiểu gen này có ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược kiểm soát, vì sự khác biệt trong trình tự protein capsid có thể tác động đến hiệu quả đáp ứng miễn dịch.

Tóm tắt

• PCV2 không phải là một bệnh đơn lẻ mà là một nhóm hội chứng (PCV2-SD, PCV2-SI, PCV2-RD, PCV2-PRDC, PMWS, PDNS), có thể xuất hiện ở nhiều giai đoạn trong chu kỳ sản xuất và rất dễ xảy ra đồng nhiễm.

• Tác động trực tiếp và gián tiếp đến năng suất bao gồm thiệt hại rõ rệt trong thời gian ngắn và cả những tổn thất âm thầm, ảnh hưởng đến chuyển hóa thức ăn, tăng trọng trung bình ngày, và trọng lượng xuất bán.

• Cần chiến lược kiểm soát toàn diện, bao gồm quản lý sức khỏe đàn, kiểm soát stress, kiểm soát đồng nhiễm, và chương trình vaccine phù hợp với dịch tễ.

Tài liệu tham khảo

• Opriessnig T., et al. (2011). Porcine circovirus type 2: current status of knowledge. Vet. Microbiol.
• Segalés J. (2015). Best practice and future challenges for vaccination against porcine circovirus type 2. Vet. Microbiol.
• Saade G., et al. (2020). Coinfections and their impact on pig health. Porc. Health Manag.
• D’Annunzio R., et al. (2023). PCV2d in Latin American swine populations. Transbound. Emerg. Dis.